Προβλήματα επικοινωνίας μετά από εγκεφαλικό επεισόδιο.

Μετά από ένα εγκεφαλικό επεισόδιο ο ασθενής αλλά και η οικογένεια του θα έρθουν αντιμέτωποι όχι μόνο με λειτουργικές αλλαγές, στα πλαίσια της κινητικότητας του παθόντος, αλλά και με αλλαγές που αφορούν το γνωστικό του επίπεδο.

Ο ασθενής μπορεί να εμφανίσει προβλήματα στον τρόπο που επικοινωνεί, δηλαδή, στον τρόπο που ο ίδιος μιλάει αλλά και στον τρόπο που αντιλαμβάνεται και κατανοεί τα λόγια των άλλων.

Για να καταλάβουμε γιατί κάποιος μπορεί να δυσκολεύεται να επικοινωνήσει λεκτικά, γραπτά ή να διαβάσει χρειάζεται να κατανοήσουμε πώς, η διαδικασία της επικοινωνίας προκειμένου να επιτευχθεί, περνάει από επιμέρους στάδια.

Στο παρακάτω σχήμα βλέπουμε τη διαδικασία αλληλεπίδρασης με μια ερώτηση

Τα προβλήματα στην επικοινωνία αφορούν την δυσκολία στην διαδικασία της ομιλίας αλλά και στην κατανόηση της γλώσσας. Στους περισσότερους ανθρώπους, το κέντρο του λόγου τοποθετείται στο αριστερό ημισφαίριο.

(Ένας ασθενής που έχει υποστεί το εγκεφαλικό επεισόδιο στο αριστερό του ημισφαίριο θα εμφανίσει δεξιά ημιπληγία.)

Αφασία

Με την λέξη αφασία περιγράφουμε την δυσκολία του ασθενή να μιλάει και να κατανοεί τι του λένε οι άλλοι.( Η επιστημονική κοινότητα χρησιμοποιεί και άλλους όρους που περιγράφουν ειδικότερα προβλήματα της γλωσσικής ικανότητας, εδώ δεν χρειάζεται να μπούμε σε τόσο εντοπισμένους διαχωρισμούς.) Τα άτομα στο περιβάλλον του ασθενή μπορεί να θεωρήσουν πως έχει επηρεαστεί η νοημοσύνη του, η οποία ωστόσο έχει μείνει ανεπηρέαστη από το εγκεφαλικό επεισόδιο. Το ⅓ των ασθενών εμφανίζει αφασία.

Αν, λοιπόν, το άτομο το οποίο έχει υποστεί το εγκεφαλικό επεισόδιο εμφανίζει τα παρακάτω συμπτώματα είναι σημαντικό να γνωρίζουμε πως είναι απόρροια του επεισοδίου και το ότι δεν μιλάει καλά ή δεν βρίσκει τις σωστές λέξεις δεν σημαίνει πως έχουν αλλάξει στοιχεία της προσωπικότητας του παρά μόνο ο τρόπος λειτουργίας του εγκεφάλου του σε ότι αφορά την επικοινωνία.

Τα συμπτώματα αυτά είναι:

Στην ομιλία

• Αδυναμία δημιουργίας λέξεων, παρά μόνο ήχων

• Εκφορά μόνο απλών λέξεων σε ανολοκλήρωτες προτάσεις π.χ. ‘’ πάω μπάνιο’’

• Αργή ομιλία, με μεγάλες παύσεις

• Προσωρινή προσκόλληση και επανάληψη μιας λέξης

• Μία λέξη στη θέση κάποιας άλλης ‘’ διακόπτης’’ αντί για ‘’φως’’, ‘’φύγε’’ αντί για ‘’έλα’’

• Αδυναμία εύρεσης της σωστής λέξης παρόλο που περιγραφικά μπορεί να αποδώσει το νόημα της

• Ομιλία χωρίς να βγαίνει νόημα

Στην κατανόηση

• Αδυναμία στην κατανόηση ομιλίας άλλων

Στην ανάγνωση

• Ικανότητα ανάγνωσης τίτλων αλλά όχι του άρθρου σε εφημερίδες

• Ικανότητα γραφής αλλά όχι ανάγνωσής της

• Αδυναμία αναγνώρισης γραπτών λέξεων και άρα ανάγνωσής τους

Προβλήματα στη γραφή

• Δυσκολία στην γραφή, συλλαβισμό ή σωστή σύνταξη

• Παντελής αδυναμία γραφής ή δακτυλογράφησης

Ο ασθενής είναι δυνατόν να γνωρίζει ακριβώς τι θέλει να πει ‘’ μέσα στο κεφάλι του’’ αλλά να αδυνατεί να το εκφράσει ή να μην μπορεί να δημιουργήσει μακριές προτάσεις. Επίσης να μιλάει, όμως αυτό ‘’που βγαίνει από το στόμα του’’ να μην βγάζει νόημα. Τέλος, σε ολική αφασία ο ασθενής αδυνατεί τελείως να μιλήσει, γράψει ή διαβάσει.

Δυσαρθρία

Η δυσαρθρία σχετίζεται με τη ικανότητα ελέγχου των μυών ώστε να συνεργαστούν σωστά και να παράξουμε λόγο.

Συμμετέχουν οι μύες του προσώπου, του στόματος, ο φάρυγγας αλλά και η αναπνοή μας.

Η ικανότητα εύρεσης των λέξεων αλλά και κατανόησης αυτών είναι φυσιολογική.

Ο ασθενής μπορεί να εμφανίζει:

• Αδυναμία καθαρής ομιλίας

• Αργή ομιλία

• Χαμηλόφωνη ομιλία ή βεβιασμένη εκφορά της φωνής

• Διστακτικότητα ή διακεκομμένη ομιλία

Απραξία

Στην απραξία παρόλο που υπάρχει έλεγχος των μυών μεμονωμένα, όταν αυτοί πρέπει να συνεργαστούν για την παραγωγή λόγου εμφανίζεται το πρόβλημα. Αυτό έχει να κάνει περισσότερο με τον σχεδιασμό κίνησης σε μια συγκεκριμένη περιοχή του εγκεφάλου παρά με την ίδια την ικανότητα κίνησης.

Αυτό σημαίνει πως αν π.χ. θελετε να πείτε ‘’αντίο’’ πριν φύγετε από κάπου να μην τα καταφέρετε. Παρόλα αυτά να το πείτε την στιγμή που βρίσκεστε στην πόρτα γιατί απλά πάψατε να σκέφτεστε το πως θα το πείτε!

Άλλα συμπτώματα αφορούν:

• Αδυναμία ομιλίας όταν κάποιος σας ρωτάει κάτι

• Ο τρόπος ομιλίας αλλάζει και κάθε φορά οι λέξεις ακούγονται διαφορετικά

• Προσπάθεια διόρθωσης της ομιλίας σας γιατι αντιλαμβάνεστε πως ακούγεται λάθος

• Διστακτικότητα μεταξύ των λέξεων, χρειάζονται αρκετές προσπάθειες μέχρι να χρησιμοποιήσετε σωστά ώστε να πείτε μια λέξη

• Είναι πιο εύκολη η εκφορά λέξεων που έχουν καταγραφεί ως ομαδοποιημένες π.χ 1,2,3,4 ή Δευτέρα, Τρίτη, Τετάρτη κλπ παρά όταν πρέπει να τις πείτε μεμονωμένα

• Αδυναμία ομιλίας όλες τις ώρες

Υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης;

Nαι! Τα περισσότερα προβλήματα μπορούν να βελτιωθούν. Είναι, όμως, δύσκολο να κάνουμε προβλέψεις. Μπορεί να πάρει από 6 μήνες έως και χρόνια. Το εύρος βελτίωσης επίσης είναι μεγάλο καθώς κάποιοι θα παρουσιάσουν μικρές βελτιώσεις και κάποιοι άλλοι μεγάλες. Μία λογοθεραπεύτρια σίγουρα μπορεί να σας βοηθήσει να ξεπεράσετε κάποια προβλήματα καθώς επίσης και πολύ μα πάρα πολύ πρακτική από μέρους σας!

Είναι σημαντικό να θυμάστε πως ακόμα κι αν τα περιθώρια βελτίωσης είναι μικρά υπάρχουν πολλοί ακόμα τρόποι επικοινωνίας όπως:

• Γραφή

• Ανάγνωση

• Ζωγραφική

• Νοήματα

• Μέσω τεχνολογίας

• Οπτική επικοινωνία

• Μουσική

• Άγγιγμα

• Ο τόνος της φωνής

• Η γλώσσα του σώματος

• Εκφράσεις του προσώπου

Είναι σημαντικό για τα άτομα με προβλήματα επικοινωνίας οι γύρω τους να ενισχύουν την αυτοπεποίθηση τους. Για την ακρίβεια είναι καίριας σημασίας!

Μια αποτυχημένη ή μέτρια προσπάθεια επικοινωνίας είναι καλύτερη από καμία προσπάθεια επικοινωνίας.

Μπορεί η προσδοκία σας να είναι να επιστρέψετε στο προηγούμενο επίπεδο επικοινωνίας, πριν το εγκεφαλικό επεισόδιο, ωστόσο είναι χρήσιμο για την ψυχολογία σας και την πρόοδο σας να θέτετε ρεαλιστικούς στόχους.

Πως μπορείτε να βοηθήσετε τον εαυτό σας:

• Κουβεντιάστε ανοιχτά με τους οικείους σας τον τρόπο και τον χρόνο που χρειάζεστε για να επικοινωνήσετε μαζί τους.

Πείτε τους τι χρειάζεστε για να σας βοηθήσουν.

• Αναγνωρίστε και να ‘’ακούστε’’ τα όριά σας.

Όχι μόνο μπορεί να είναι εξοντωτικό το να μιλάτε αλλά και απογοητευτικό.

Αν συνεχίσετε να μιλάτε ενώ είστε κουρασμένοι μπορεί να αρχίσετε να κάνετε λάθη τα οποία μπορεί να ρίξουν την ψυχολογία σας.

Πάρτε το χρόνο σας. Κάντε ένα διάλειμμα και ασχοληθείτε με κάτι άλλο.

• Αν κάνετε λάθος, γελάστε.

Όχι μόνο θα σας βοηθήσει να απελευθερώσετε την ένταση που έχει χτιστεί από το λάθος αλλά θα χαλαρώσει και τον συνομιλητή σας και θα μπορέσετε να συνεχίσετε όμορφα την κουβέντα σας.

• Χρησιμοποιήστε την τεχνολογία. Ίσως σας φανεί πιο εύκολη μια βιντεοκλήση από ένα τηλεφώνημα.

Πως μπορούν να βοηθήσουν οι φίλοι και οι συγγενείς;

Έχετε υπομονή όταν μιλάτε μαζί τους!

Δώστε χρόνο στον συνομιλητή σας!

Απευθύνετέ τους το λόγο!

Περιορίστε ήχους που διασπούν την προσοχή, κλείστε για παράδειγμα την τηλεόραση!

Κάντε απλές ερωτήσεις που μπορον να απαντηθούν με ναι ή όχι!

Αποφύγετε να απαντήσετε αντί γι' αυτόν όταν ρωτάνε κάτι!

Υποστηρίξτε τον στην προσπάθεια του!

Προτείνετε τους να δοκιμάσουν νέες ασχολίες με τις οποίες αισθάνονται πιο άνετα!

Τα άτομα που έχουν προβλήματα στην επικοινωνία είναι πιθανό να εκδηλώσουν κατάθλιψη και να έχουν μειωμένη συμμετοχή σε κοινωνικές δραστηριότητες.

Αρκετές έρευνες έχουν δείξει πως πολλοί ασθενείς νιώθουν άβολα να μιλούν μπροστά σε κόσμο και κάποιοι, προκειμένου να κρύψουν την αδυναμία τους, αποφεύγουν τις κοινωνικές συναναστροφές ή αρκούνται στην ελάχιστη επικοινωνία.

Κάτι που προοδευτικά οδηγεί στην κοινωνική απομόνωση.

Ωστόσο, τα άτομα που περιέγραψαν τον εαυτό τους ως άνετα με τα προβλήματα επικοινωνίας που αντιμετωπίζουν είναι αυτά που αναζήτησαν και βρήκαν νέες ασχολίες στις οποίες μπορούσαν να συμμετέχουν και να τις απολαμβάνουν.

Είναι εξαιρετικά σημαντική η ευελιξία στο να προσαρμόζονται οι ασθενείς και να συμμετέχουν τελικά σε δραστηριότητες οι οποίες για τους ίδιους έχουν νόημα.

Ίσως χρειαστεί οι ασθενείς να δοκιμάσουν αρκετές δραστηριότητες μέχρι να βρούνε αυτή που τους ταιριάζει.

Είναι ζωτικής σημασίας η διατήρηση του κύκλου των ασθενών σε ότι αφορά τους φίλους και την οικογένεια του. Κάποιοι από αυτούς μπορεί να αποσυρθούν σταδιακά. Ο ασθενής με προβλήματα επικοινωνίας ΘΕΛΕΙ να επικοινωνεί και χρειάζεται την υπομονή και υποστήριξη του περιβάλλοντος του.

Η θετική ψυχολογία και η επιθυμία ‘’να πάρω πίσω τη ζωή μου’’ είναι κινητήριες δυνάμεις ώστε ο ασθενής να απολαμβάνει με επιτυχία την ζωή του η οποία φυσικά και μπορεί να συνεχιστεί με τις απαραίτητες προσαρμογές.

Αναφορές

https://www.stroke.org.uk/sites/default/files/user_profile/a_complete_guide_to_communication_problems.pdf

Cruice M, Worrall L, Hickson L. Quantifying aphasic people’s social lives in the context of non‐aphasic peers. Aphasiology 2006;20:1210–25. 10.1080/02687030600790136

Hilari K, Needle JJ, Harrison KL. What are the important factors in health-related quality of life for people with aphasia? A systematic review. Arch Phys Med Rehabil 2012;93:S86–S95.e4. 10.1016/j.apmr.2011.05.028

Wray F, Clarke D. Longer-term needs of stroke survivors with communication difficulties living in the community: a systematic review and thematic synthesis of qualitative studies. BMJ Open. 2017;7(10):e017944. Published 2017 Oct 6. doi:10.1136/bmjopen-2017-017944